Kancelaria Prawna RESPO
Alimenty na dziecko. Ile wynoszą? Jak ustalić?
Alimenty na dziecko
- ile wynoszą minimalne alimenty na dziecko i jak je ustalić?
Każdy intuicyjnie rozumie czym jest obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka – rodzice są obowiązani łożyć na utrzymanie swoich dzieci, które nie są jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Naturalnym jest, że dziecku należy zapewnić środki na utrzymanie i wychowanie, a zobowiązani do tego są przede wszystkim jego rodzice. W jaki sposób rodzice mogą ustalić kwestię alimentów? Co zrobić, gdy rodzice nie mogą się porozumieć? Ile mogą wynieść alimenty?
Spis treści:
1. Czym obowiązek alimentacyjny wobec dziecka?
2. Jak uzyskać świadczenie alimentacyjne na dziecko?
– Umowa alimentacyjna
– Umowa alimentacyjna u notariusza
– Ugoda alimentacyjna zawarta przed mediatorem
– Ugoda sądowa alimentacyjna
– Wyrok zasądzający alimenty
3. Czy tylko pieniądze mogą być alimentami?
4. Ile wynoszą alimenty na dziecko w 2023 roku?
5. Jak ustala się wysokość alimentów?
6. Zarobkowe i majątkowe możliwości rodziców a wysokość alimentów
7. Czy sąd uwzględnia 500+ przy alimentach na małoletnie dziecko?
8. Sprawa o alimenty – jak napisać pozew o alimenty?
9. Kary za niepłacenie alimentów – więzienie za alimenty? – art. 209 k.k.
10. Alimenty z Funduszu Alimentacyjnego
11. Kiedy można podwyższyć lub obniżyć alimenty?
12. Do kiedy dziecko ma prawo do alimentów?
13. Jak odzyskać zaległe alimenty?
14. Podsumowanie
1. Czym obowiązek alimentacyjny wobec dziecka?
Alimenty na dziecko to świadczenia obejmujące zapewnienie uprawnionemu dziecku środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Obowiązek alimentacyjny względem dziecka spoczywa indywidualnie na każdym z rodziców dziecka. Dotyczy to zarówno dziecka zrodzonego w małżeństwie, jak i dziecka pozamałżeńskiego.
Obowiązek ten wynika z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.). Zgodnie z art. 133 § 1 k.r.o.: rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie jego kosztów utrzymania lub wychowania.
Chociaż ten wpis dotyczy głównie obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dziecka, to jednak należy zaznaczyć, że obowiązek alimentacyjny nie obciąża tylko rodziców, ale również inne osoby. Zgodnie z przepisem art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.
Zapewnienie środków utrzymania dziecka oznacza, że rodzice zobowiązani są do zaspokajania codziennych, bieżących potrzeb dziecka. Oznacza to np. zapewnienie wyżywienia, ubrania, mieszkania, leków, a także innych niezbędnych przedmiotów życia codziennego.
Natomiast środki wychowania oznaczają wszelkie starania o zdrowie dziecka, a także jego rozwój fizyczny i umysłowy oraz umożliwienie zdobycia wykształcenia.
2. Jak uzyskać świadczenie alimentacyjne na dziecko?
Alimenty od ojca lub matki mogą być ustalone na podstawie orzeczenia sądu lub w drodze dobrowolnego porozumienia między rodzicami: umowy lub ugody.
Umowa alimentacyjna
Po pierwsze, jeżeli między rodzicami nie ma sporu, mogą uregulować alimenty w umowie. Może to być zarówno umowa ustna, jak i pisemna, która będzie określać formę, wysokość oraz terminy płatności świadczeń alimentacyjnych. Co jednak istotne, w razie gdyby umowa nie była realizowana przez rodzica zobowiązanego do alimentów, to wykonanie takiej umowy nie będzie mogło nastąpić na drodze postępowania egzekucyjnego. Gdy zatem zobowiązany rodzic zacznie uchylać się od płacenia alimentów, konieczne będzie wystąpienie do sądu z pozwem o alimenty.
Umowa alimentacyjna u notariusza
Po drugie, umowa alimentacyjna może zostać zawarta przed notariuszem w formie aktu notarialnego. W takiej sytuacji w umowie może zostać zawarte postanowienie, że w razie gdyby rodzic zobowiązany do alimentów zaprzestał jej wykonywania, wówczas możliwe będzie jej wykonanie przymusowo w drodze egzekucji przez komornika. W takim przypadku umowa będzie mogła być zaopatrzona przez sąd w tzw. klauzulę wykonalności, która stwierdza, że umowa nadaje się do wykonania w drodze egzekucji. Takie postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności jest szybkie, ponieważ w celu jej nadania sąd nie prowadzi długotrwałego postępowania spornego. Co do zasady sąd powinien nadać tytułowi egzekucyjnemu (umowie) klauzulę wykonalności niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni od wpływu wniosku. Po otrzymaniu z sądu takiej umowy, na której będzie znajdować się klauzula wykonalności, możliwe będzie udanie się z tą umową (tytułem wykonawczym) do komornika w celu wszczęcia egzekucji i przymusowego wyegzekwowania ustalonych w umowie alimentów. Nie będzie wówczas konieczne oczekiwanie na wydanie wyroku przez sąd.
Ugoda alimentacyjna zawarta przed mediatorem
Po trzecie, alimenty mogą być ustalone w ugodzie zawartej przed mediatorem. W tym przypadku, ugodę strony mogą zawrzeć w toku mediacji. Ugoda stanowi formę umowy, tylko że zawartej z udziałem mediatora, który pomaga stronom dojść do porozumienia. W razie podpisania ugody przed mediatorem, mediator wystąpi następnie do sądu o zatwierdzenie ugody. Takiej ugodzie sąd będzie mógł nadać klauzulę wykonalności, a więc będzie ona miała moc prawną podobną do wyroku sądowego.
Należy zauważyć, że mediacja jest co do zasady szybsza niż postępowanie sądowe, dlatego jest dobrym rozwiązaniem dla stron, które chociaż nie mogą obecnie dojść do porozumienia w kwestii alimentów, to jednak istnieją widoki na rozwiązanie ich sporu przy pomocy bezstronnej osoby.
Aby jednak doszło do zawarcia ugody przed mediatorem strony muszą chcieć dojść do porozumienia. Zawarcie ugody, jak również mediacja w ogólności, są dobrowolne. Jeżeli zatem strony nie chcą skorzystać z pomocy mediatora lub nie dojdą do porozumienia w trakcie mediacji, pozostaje im droga sądowa.
Ugoda sądowa alimentacyjna
Po czwarte, strony nawet po skierowaniu spawy do sądu, wciąż mają możliwość dojścia do porozumienia i zawarcia ugody przed sądem. Jest to tzw. ugoda sądowa, którą strony mogą zawrzeć po wniesieniu pozwu do sądu. Taka ugoda zawarta przed sądem, czyli dobrowolne porozumienie między rodzicami, może być wypracowane przez strony samodzielnie lub z pomocą sędziego. Moc prawna ugody sądowej jest podobna do wyroku alimentacyjnego. Zawarcie ugody sądowej pozwala uniknąć często długotrwałego postępowania oraz obniżyć wysokość kosztów sądowych.
Wyrok zasądzający alimenty
Po piąte, jeżeli strony nie dojdą do porozumienia w toku postępowania sądowego, to sąd rozstrzygnie o alimentach w drodze wyroku. Czasem takie postępowania może być długotrwałe z uwagi na przeciągające się postępowanie dowodowe, jednak w sytuacji gdy pozew został dobrze napisany i w sposób wyczerpujący przedstawiono w nim wszystkie niezbędne dowody, wówczas do rozstrzygnięcia może dojść już na pierwszej lub drugiej rozprawie.
Na marginesie należy zauważyć, że alimenty na dziecko mogą zostać uregulowane w innym orzeczeniu sądu rodzinnego, np. w wyroku rozwodowym. W wyroku orzekającym rozwód sąd obowiązkowo orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.
3. Czy tylko pieniądze mogą być alimentami? - wypełnianie obowiązku w całości lub w części osobistymi staraniami o utrzymanie lub wychowanie
Świadczenia alimentacyjne mają zapewnić dziecku środki utrzymania i wychowania. Mogą to być świadczenia zarówno pieniężne, jak i niepieniężne świadczenia o charakterze rzeczowym, jak również świadczenia polegające na osobistych staraniach o wychowanie i utrzymanie dziecka.
Świadczenia pieniężne polegają na przekazywaniu określonych kwot pieniężnych przeznaczonych na utrzymanie oraz wychowanie dziecka i jako takie nie budzą wątpliwości. Natomiast świadczeniem niepieniężnym jest np. zakup dziecku odzieży, żywności, zapewnienie warunków mieszkaniowych lub opłacenie wakacji i dodatkowych zajęć pozaszkolnych. Z kolei osobiste starania o wychowanie i utrzymanie dziecka polegają na sprawowaniu codziennej pieczy nad dzieckiem (przygotowywaniu posiłków, chodzeniu z dzieckiem do lekarza, pomocy w edukacji).
To jak w danym przypadku zostaną rozłożone obowiązki alimentacyjne poszczególnych rodziców zależy od okoliczności konkretnego przypadku. Wybór formy alimentacji powinien odpowiadać celowi, jakiemu obowiązek ten służy, i uwzględniać konkretne okoliczności. Możliwe jest określenie obowiązku świadczenia zarówno w pieniądzu, jak i w naturze (w świadczeniach niepieniężnych).
Zwykle wyższa kwota alimentów obciąża rodzica, z którym dziecko nie mieszka. Do kosztów alimentacyjnych zalicza się bowiem osobiste starania o utrzymanie i wychowanie dziecka, które bardziej obciążają rodzica, który na co dzień zajmuje się dzieckiem (z którym dziecko mieszka). Wówczas sąd rozkłada koszty utrzymania dziecka w nierównych proporcjach, a drugi rodzic, który nie mieszka z dzieckiem, ponosi wyższe koszty finansowe (np. 70 procent łącznych kosztów utrzymania). Z równym obciążeniem rodziców świadczeniami pieniężnymi będziemy mieli natomiast do czynienia w przypadku opieki naprzemiennej ustalonej względnie po równo, która polega na tym, że dziecko przebywa okresowo i naprzemiennie u obojga rodziców (np. tydzień u matki, a tydzień u ojca).
4. Ile wynoszą alimenty na dziecko w 2023 roku?
Nie ma jednolitego sposobu ustalenia wysokości alimentów na rzecz dziecka. Każda sprawa jest inna i wymaga indywidualnej analizy. Ustalając wysokość alimentów należy jednak kierować się pewnymi wytycznymi.
Wysokość alimentów zależy od:
1) usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego,
2) zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego rodzica.
Chcąc ustalić wysokość alimentów w swojej sprawie, należy zatem zacząć od ustalenia usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz związanych z nimi kosztów utrzymania oraz wychowania. Należy również wziąć pod uwagę możliwości zobowiązanego rodzica, zarówno majątkowe (majątek który posiada), jak i zarobkowe (dochody które osiąga lub powinien osiągać).
Chociaż przepisy nie wskazują ile wynoszą minimalne alimenty na dziecko, to jednak w praktyce minimalna kwota, jakiej można się spodziewać, nawet w przypadku zobowiązanego rodzica o bardzo niskich dochodach, to 500-600 złotych na jedno dziecko. W przypadku osób średnio usytuowanych finansowo (przy średnich zarobkach) mogą być to alimenty w kwocie od 600 zł do 2000 zł na dziecko. Są to jednak tylko wartości orientacyjne. Faktycznie zasądzone alimenty mogą znacznie od nich odbiegać w zależności od okoliczności Twojej sprawy. Ponadto z uwagi na wysoką inflację alimenty zasądzane w 2023 r. są wyższe niż alimenty na dziecko w 2022 r.
5. Jak ustala się wysokość alimentów? - koszty utrzymania i potrzeby dziecka
Gdy chodzi o alimenty na dziecko, zakres alimentów zależy od usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości rodzica. Przez usprawiedliwione potrzeby dziecka należy rozumieć potrzeby, których zaspokojenie zapewni dziecku – odpowiedni do jego wieku i uzdolnień – prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86).
Chodzi o zaspokojenie potrzeb zarówno materialnych, jak i niematerialnych, a nie tylko podstawowych potrzeb. Obejmują one także koszty rozwoju osobistego dziecka odpowiadającego zwyczajom przyjętym w danej grupie społecznej.
Usprawiedliwione potrzeby dziecka obejmują:
– potrzeby fizyczne (wyżywienie, mieszkanie, odzież, higiena osobista, leczenie w razie choroby),
– potrzeby duchowe (kulturalne),
– środki wychowania (kształcenia ogólnego, zawodowego) oraz dostarczanie rozrywek i wypoczynku.
Rodzaj i rozmiar tych potrzeb jest uzależniony od cech dziecka (np. wieku dziecka) oraz od splotu okoliczności natury społecznej i ekonomicznej, w których dziecko się znajduje. Zwykle starsze dziecko może mieć przyznają wyższą kwotę alimentów, dlatego że z reguły potrzeby dziecka rosną z wiekiem.
Zgodnie z zasadą równej stopy życiowej rodziców i dziecka, dzieci mają prawo do równej stopy życiowej z rodzicami. Co oznacza, że rodzice powinni zapewnić dziecku warunki materialne odpowiadające tym, w jakich żyją sami. I to zarówno wtedy, gdy żyją z nimi wspólnie, jak również, gdy żyją oddzielnie. Ponadto rodzic ma obowiązek podzielić się z dzieckiem nawet najmniejszymi dochodami.
W każdej sytuacji dziecko musi mieć zapewnione podstawowe warunki egzystencji, tj. wyżywienie zapewniające prawidłowy rozwój fizyczny, odzież stosowną do wieku i pory roku, ochronę zdrowia, odpowiednie kształcenie oraz bezpieczne warunki bytowe. Wyjście poza wymienione podstawowe potrzeby zależy natomiast od cech osobistych dziecka oraz od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego rodzica.
Przyszłe potrzeby dziecka – przewidywane w przyszłości koszty – nie wpływają na wysokość aktualnych alimentów. Dopiero w razie zmiany sytuacji dziecka, można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.
6. Zarobkowe i majątkowe możliwości rodziców a wysokość alimentów
Ustalając alimenty bierze się pod uwagę posiadany majątek i aktualne zarobki rodzica oraz jego możliwości majątkowe i zarobkowe, czyli kwoty, jakie osiągałby, gdyby swoje możliwości wykorzystywał w pełni.
Określając możliwości rodzica chodzi o te zarobki i dochody, które rodzic może i powinien uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności. Gdy rodzic pracuje w niepełnym wymiarze godzin bądź też pracuje tylko dorywczo albo nie wykonuje wyuczonego i dobrze wynagradzanego zawodu, wówczas nie powinno to wpływać na ograniczenie alimentów.
Oceniając możliwości zobowiązanego rodzica należy wziąć pod uwagę nie tylko jego aktualną sytuację majątkową i zarobkową, lecz to, jakie on ma w tej mierze możliwości (orzeczenie SN z dnia 9 stycznia 1959 r., sygnatura akt III CR 212/58). Te możliwości determinowane są takimi czynnikami jak: wiek rodzica, stan zdrowia, przygotowanie zawodowe, wykształcenie, możliwość zdobycia pracy w regionie, w którym mieszka i tym podobnymi czynnikami.
7. Czy sąd uwzględnia 500+ przy alimentach na małoletnie dziecko?
Na wysokość alimentów nie wpływają m.in. świadczenia z programu 500+ i świadczenia rodzinne.
Na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływają:
1) świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji;
2) świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
3) świadczenie wychowawcze;
4) świadczenia rodzinne;
5) rodzicielskie świadczenie uzupełniające.
8. Sprawa o alimenty - jak napisać pozew o alimenty?
Aby wystąpić o alimenty i uzyskać je na drodze sądowej należy przygotować i złożyć w sądzie pozew o alimenty. Dochodzenie alimentów na drodze sądowej to sprawa z zakresu prawa rodzinnego.
Pozew powinien zawierać:
- oznaczenie sądu rejonowego, do którego kierujemy pozew (sąd właściwy w sprawie o alimenty: powództwo o alimenty można wytoczyć według miejsca zamieszkania pozwanego lub osoby uprawnionej, czyli dziecka),
- imiona i nazwiska stron postępowania (powoda i pozwanego), ich przedstawicieli ustawowych (jeżeli dziecko nie jest dorosłe, to jest reprezentowane przez przedstawiciela ustawowego, czyli rodzica),
- wskazanie pełnomocników, jeśli zostali ustanowieni,
- oznaczenie miejsca zamieszkania stron oraz ich przedstawicieli ustawowych,
- numer PESEL powoda,
- oznaczenie przedmiotu sporu, czyli kwoty, którą się domagamy. Przy czym w sprawach o alimenty wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za okres 12 miesięcy (np. 12x1000zł=12000 złotych),
- oznaczenie rodzaju pisma, czyli że jest to „pozew o alimenty”,
- osnowę wniosku, czyli merytoryczną treść wniosku oraz dokładne wskazanie czego się domagamy,
- wskazanie faktów, na których strona opiera swoje żądanie oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu,
- uzasadnienie, w którym należy opisać przyczyny skierowania sprawy do sądu, potrzeby dziecka oraz możliwości majątkowe i zarobkowe rodzica,
- informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia,
- oznaczenie daty wymagalności roszczenia,
- podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
- wymienienie załączników.
Do pozwu należy dołączyć wymienione załączniki, w tym dokumenty, które załączamy w celu udowodnienia naszych twierdzeń oraz odpis pozwu dla pozwanego.
Pozew o alimenty jest wolny od opłat sądowych.
W związku z tym, że każda sprawa jest inna, nie da się opracować jednego, uniwersalnego pozwu o alimenty. Każdą sprawę i proces o alimenty należy przeanalizować indywidualnie, podkreślić istotne okoliczności i zebrać niezbędne dokumenty w celu załączenia do pozwu. W związku z tym, że sprawy o alimenty mogą czasem trwać nawet kilkanaście lub kilkadziesiąt miesięcy, warto złożyć pozew wraz wniosiem o zabezpieczenie alimentów. Zabezpieczenie to zapewni środki na zaspokojenie potrzeb dziecka jeszcze w toku procesu, do czasu wydania przez sąd wyroku zasadzającego alimenty.
9. Kary za niepłacenie alimentów - więzienie za alimenty? - art. 209 k.k.
Niepłacenie alimentów może być w przypadku rażących zaniedbań przyczyną ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej.
Uchylanie się od płacenia alimentów jest również tzw. przestępstwem niealimentacji. Przestępstwo to polega na uchylaniu się od płacenia alimentów określonych orzeczeniem sądu, ugodą albo umową alimentacyjną. Przy czym łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia wynosi co najmniej 3 miesiące.
Osoba zobowiązana, która nie płaci alimentów naraża się na karę grzywny, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Jeżeli z powodu niepłacenia alimentów dziecko zostanie narażone na niemożność zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb życiowych sąd może wymierzyć nawet karę pozbawienia wolności do lat 2.
10. Alimenty z Funduszu Alimentacyjnego
W przypadku, gdy zobowiązany rodzic nie płaci alimentów, można uzyskać alimenty z Funduszu Alimentacyjnego. W tym celu należy spełnić kilka warunków. Alimenty muszą być zasądzone w wyroku sądowym, którego egzekucja przez komornika jest nieskuteczna. Wówczas można ubiegać się o wypłacenie świadczeń z funduszu.
Alimenty z Funduszu Alimentacyjnego przysługują:
– do ukończenia przez dziecko 18 roku życia;
– do ukończenia nauki w szkole lub szkole wyższej, jednak nie dłużej niż do ukończenia 25 roku życia;
– bezterminowo, jeżeli osoba uprawniona legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Dodatkowo, aby otrzymać świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego nie można przekroczyć kryterium dochodowego, które wynosi 900 zł netto na osobę w rodzinie w okresie świadczeniowym 2022/2023. Alimenty z funduszu wypłacane są miesięcznie w kwocie, która wynika z wyroku zasądzającego alimenty, jednak nie wyższej niż 500 zł na dziecko.
11. Kiedy można podwyższyć lub obniżyć alimenty?
Zmiana stosunków, uprawniająca do zmiany alimentów, to zmniejszenie lub zwiększenie możliwości majątkowych lub zarobkowych rodzica zobowiązanego do alimentacji albo zmniejszenie lub zwiększenie usprawiedliwionych potrzeb dziecka. Zmiana stosunków może w zależności od okoliczności spowodować zmniejszenie lub zwiększenie wysokości alimentów, a nawet wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego. W takim przypadku należy wnieść do sądu pozew o zmianę treści lub ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.
Przyczyną podwyższenia alimentów może być np. wzrost potrzeb dziecka wraz z wiekiem lub zwiększenie majątku lub dochodów zobowiązanego rodzica. Natomiast przyczyną obniżenia alimentów może być np. zmniejszenie potrzeb dziecka z powodu ukończenia płatnej szkoły prywatnej i rozpoczęcie nauki w szkole publicznej, a także pogorszenie sytuacji finansowej zobowiązanego rodzica z powodu niezawinionej utraty pracy. Nie będzie natomiast usprawiedliwioną przyczyną zmniejszenia alimentów np. sytuacja, w której zobowiązany rodzic celowo zmienia pracę na gorzej płatną.
12. Do kiedy dziecko ma prawo do alimentów?
Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka wygasa po osiągnięciu przez dziecko zdolności do samodzielnego utrzymywania się. Przepisy nie przewidują żadnego sztywnego terminu, po upływie którego obowiązek alimentacyjny wygasa. Również sąd w wyroku alimentacyjnym nie określa terminu ustania płacenia alimentów.
W szczególności obowiązek alimentacyjny nie ustaje z uwagi na sam fakt osiągnięcia pełnoletności lub zdobycia określonego wykształcenia. Przyjmuje się, że: „w odniesieniu do dzieci, które osiągnęły pełnoletność, należy brać pod rozwagę to, czy wykazują chęć dalszej nauki oraz czy ich zdolności oraz cechy charakteru pozwalają na kontynuowanie nauki. Rodzice nie mogą zatem uchylić się od obowiązku alimentowania studiującego dziecka przez powoływanie się na to, że mogłoby ono już utrzymać się samodzielnie, gdyby podjęło pracę z chwilą osiągnięcia średniego wykształcenia” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 1998 r., sygnatura akt I CKN 521/98). Jeśli dziecko jest pełnoletnie i nadal chce się uczyć, to obowiązek alimentacyjny nie wygasa.
Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego zależy od rozmaitych okoliczności, a w szczególności od tego, czy dziecko jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Ponadto rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dorosłego dziecka, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Samo uzyskiwanie przez dziecko dochodów nie jest jeszcze podstawą wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego, o ile te dochody nie pozwalają jeszcze w pełni na samodzielne utrzymanie się.
Jeżeli rodzice uważają, że dziecko jest już w stanie samodzielnie się utrzymać i dziecku nie należą się już alimenty, mogą złożyć do sądu pozew o ustalenie, że obowiązek alimentacyjny wygasł. Sąd w takim postępowaniu ustali obecną sytuację zarobkową i majątkową dziecka, a także jego możliwości, tj. czy jest w stanie podjąć pracę, dzięki której będzie w stanie samodzielnie się utrzymać. Uprawnionemu przysługują alimenty zatem do czasu ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego przez sąd.
W niektórych sytuacjach obowiązek alimentacyjny może nie wygasnąć w ogóle. Będzie tak na przykład, gdy dorosłe dziecko, wskutek ciężkiej choroby lub kalectwa (pełnoletnie dziecko niepełnosprawne), nie będzie w stanie samodzielnie zdobywać środków utrzymania.
13. Jak odzyskać zaległe alimenty?
Są różne sposoby na uzyskanie zaległych alimentów:
Po pierwsze, należy wystąpić do komornika z wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w celu wyegzekwowania zaległych alimentów. Aby wszcząć postępowanie egzekucyjne musimy oczywiście dysponować tytułem wykonawczym, czyli np. prawomocnym wyrokiem sądu zaopatrzonym w klauzulę wykonalności.
Po drugie, może się zdarzyć, że zobowiązany do płacenia alimentów wyzbył się majątku, który mógłby zostać przeznaczony na wypełnienie obowiązku alimentacyjnego. W takim przypadku, egzekucja prowadzona przez komornika okaże się bezkuteczna. Rozwiązaniem w takiej sytuacji może być skarga pauliańska, czyli pozew o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela (uprawnionego do alimentów).
Po trzecie, uporczywe uchylanie się od wykonania obowiązku alimentacyjnego stanowi przestępstwo niealimentacji, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące (art. 209 § 1 kodeksu karnego). Ściganie tego przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego. Sprawca nie podlega karze sprawca jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty. Ponadto sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa niealimentacji uiścił w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary (art. 209 § 4 i 5 k.k.).
Po czwarte, jeżeli alimenty zostały zasądzone w wyroku sądowym, a ich egzekucja przez komornika okazała się nieskuteczna, wówczas można ubiegać się o alimenty z Funduszu Alimentacyjnego. Kwestie uzyskania świadczeń z Funduszu uregulowane są w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.
14. Podsumowanie
⇒ Alimenty na dziecko to świadczenia obejmujące zapewnienie uprawnionemu dziecku środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Obowiązek alimentacyjny spoczywa indywidualnie na każdym z rodziców dziecka.
⇒ Alimenty mogą być ustalone na podstawie orzeczenia sądu lub w drodze dobrowolnego porozumienia między rodzicami: umowy lub ugody.
⇒ Świadczeniami alimentacyjnymi mogą być świadczenia zarówno pieniężne, jak i niepieniężne świadczenia o charakterze rzeczowym, jak również świadczenia polegające na osobistych staraniach o wychowanie i utrzymanie dziecka.
⇒ Wysokość alimentów zależy od: 1) usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz od 2) zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego rodzica. Nie ma jednolitego sposobu ustalenia wysokości alimentów.
⇒ Ustalając alimenty bierze się pod uwagę posiadany majątek i aktualne zarobki rodzica oraz jego możliwości zarobkowe, czyli kwoty, jakie zarabiałby, gdyby swoje możliwości wykorzystywał w pełni.
⇒ Na wysokość alimentów nie wpływają m.in. świadczenia z programu 500+ i świadczenia rodzinne.
⇒ Niepłacenie alimentów może być w przypadku rażących zaniedbań przyczyną ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej. Uchylanie się od płacenia alimentów jest również tzw. przestępstwem niealimentacji.
⇒ W przypadku, gdy zobowiązany rodzic nie płaci alimentów, można uzyskać alimenty z Funduszu Alimentacyjnego.
⇒ Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka wygasa po osiągnięciu przez dziecko zdolności do samodzielnego utrzymywania się.
Potrzebujesz pomocy w swojej sprawie?
